Enterotoksemiya xəstəliyi
Sözün mənası “Entero = bağırsaq”, “Toksemi = qanda toksin”.
Enterotoksemiya: Bu xəstəlik bağırsaqda əmələ gələn və qana keçən toksin deməkdir. “Clostridium perfringens” bakteriyasının quzular və oğlaqlara xas olduğu düşünülsə də, dana və köpmüş buzovlarda da müşahidə olunan xəstəlikdir. Bəzi hallarda sağlam bir heyvanın bağırsaqlarında da tapıla bilir. A, B, C və D kimi 4 bakteriya növündən 4 növ enterotoksemiya xəstəliyi var. Onlardan 3-ü daha çox yayılıb və asan özünü biruzə verir. B növü: 3 həftəyə qədər təzə quzularda şiddətli ishal ilə müşahidə olunan “quzu dizenteriyası”-dır. Aşılar quzu çox körpə olduğu üçün təsir etmir. Bu səbəblə ya ana, hamiləliyin son 1,5 ayında 4 həftə ara ilə aşılanmalıdır. Bundan başqa qoruyucu maddələrin ağız südü ilə verilməsini və ya quzuların doğuşdan sonra antiserum verərək qorunması təmin edilməlidir.
C tipi: Eriskin qoyun-keçi, buzov və quzunun qanlı bağırsaqlarında iltihaba səbəb olan “qabar” xəstəliyindən yaranır. Qəfil yem dəyişikliyi, proteinlə zəngin otlaq, gündüz və gecə arasındakı temperatur fərqləri xəstəliyin yaranmasına əsas səbəblərdəndir. Xüsusilə bu xəstəlik əsasən diyetli və sürətlə kökələn heyvanlarda baş verir. Bu xəstəlik səbəbindən bəzən heyvanlar səhər ölü tapıla bilər. Yarılma ölümdən sonra2 saat ərzində edilməlidir, əks halda cəsəd tez qoxuyur.
Tip D: Bu, sürətlə inkişaf edən quzularda və toğlularda daha çox rast gəlinən “yumşaq böyrək” adlanan bir xəstəlikdir. Quru yemlərdən nişasta tərkibli yemlərə keçid ərzindən 2-3 həftə sonra ishal başlayır. Sonradan bağırsaqdan alınan toksin beyin və damar sistemini pozduğu zaman qəfil ölüm baş verir. Xəstəlik sürətlə irəlilədiyi üçün müalicəsi yoxdur.
Nə üçün vacibdir:
Azaldılmış otlaq sahələri və çoban işçi qüvvəsi iqtisadi qidalanma seçimini azaldıb. Kobud yemlər kökəltmədiyinə görə, qidalandırıcılar qısa müddət ərzində mal-qaralarda sürətli kökəlmə yaradır. Zərərli quzu yağını iqtisadi cəhətdən yağ halına gətirmək üçün daha böyük sürülərin qapalı tövlələrdə saxlanması ölüm riskini artırır.
NƏ etməli?
Otlaqdan və süddən yemə keçid yavaş-yavaş aparılmalıdır. Heyvanlar sürətli kökəlmənin konsentrasiyası zamanı bir az quru yem istehlak etməlidirlər. Quzuların doğuşdan qorunması üçün analar ildə 2 dəfə toksin tərkibli toksoidə ilə aşılanmalıdırlar. Bu aşının ikincisi hamiləliyin son ayında edilməlidir. Bu məqsədlə, süd və süddən sonra quzular üçün istifadə edilə bilən C və D qarışıq turşular var. Bəslənən buzovlar da qarışıq peyvənddən 3 həftə sonra tətbiq edilməlidir, birincisi intensiv qidalanma başlamazdan əvvəl edilməlidir.
